Chłodnia składowa, ul. Baranowicka 113

Budynek białostockiej Chłodni Składowej nr 1 powstał w okresie planu 6-letniego (1949-1955) i stanowił jedną z inwestycji przemysłu kluczowego. Zespół budynków chłodni zlokalizowano na obrzeżach miasta na odlesionym obszarze przy dawnej Szosie Wschodniej, wybudowanej jeszcze podczas zaborów rosyjskich jako strategiczny trakt.

Projekt chłodni powstał w Centralnym Biurze Aparatury Chemicznej i Urządzeń Chłodniczych w Krakowie na zlecenie Zjednoczenia Przemysłu Chłodniczego Centralnego Zarządu Przemysłu Mięsnego. Całość inwestycji prowadzona była pod kierunkiem inż. Stefana Fercha z Dyrekcji Budowy Chłodni Składowych, znanego jeszcze z okresu międzywojennego projektanta tego typu obiektów. Oficjalnie zakład został uruchomiony 12 września 1952 r. W 1954 r. obok chłodni wzniesiono w duchu biurowego konstruktywizmu budynek administracyjny. Chłodnia, rozbudowywana w latach 60. i 70. XX w., w wyniku restrukturyzacji została wyłączona z użytkowania w roku 2012. Budynek stanowi cenny przykład architektury przemysłowej z lat 50. XX w. Jego forma nawiązująca do tzw. nurtu okrętowego, szczególnie popularnego w latach 30. XX w., ale również późniejszego nurtu tzw. brutalizmu, inspirowanego w latach 40. przez „papieża" modernizmu - Le Corbusiera, nawiązuje do najlepszych obiektów tego typu, powstałych w pierwszej połowie XX w. na terenie Polski, jak chociażby chłodnie w Gdyni, Krakowie, Ciechanowie, czy Lublinie. Jej masywna bryła zaakcentowana jedynie niewielkimi otworami okiennymi i wentylacyjnymi została całkowicie podporządkowana funkcji. Kubiczność, zróżnicowanie wysokości poszczególnych brył; równowartość elewacji pod względem intensywności plastycznej; szerokie, płaskie powierzchnie elewacji o jednolitej kolorystyce; brak ornamentyki; stolarka okienna o uproszczonych podziałach i okrągłe otwory wentylacyjne; duże przeszklenia klatek schodowych oraz charakterystyczne rurowe balustrady; zastosowanie nowych technologii budowlanych oraz funkcjonalizm, stanowią najważniejsze cechy formalne architektury modernistycznej, które zostały zastosowane w budynku chłodni. Jest to jedyny o tej funkcji i skali obiekt na terenie województwa podlaskiego i jeden z niewielu tego typu w Polsce. Po wyłączeniu budynku z użytkowania i planach jego rozbiórki przez obecnego właściciela, od roku 2012 trwa batalia o uznanie chłodni za zabytek. Na rzecz jej ochrony występowały organizacje społeczne (m.in. oddział białostocki Stowarzyszenia Architektów Polskich, Towarzystwa Urbanistów Polskich, Podlaskiej Okręgowej Izby Architektów i Towarzystwa Opieki nad Zabytkami). Dzięki wspólnej inicjatywie Fundacji Uniwersytetu w Białymstoku i Wydziału Architektury Politechniki Białostockiej, pod koniec 2012 r. zorganizowany został ogólnopolski studencki konkurs artystyczno-architektoniczny „Odmrażamy chłodnię", mający na celu znalezienie najciekawszych odpowiedzi na pytanie o przyszłość budynku białostockiej chłodni i jego otoczenia oraz przedstawienie potencjalnym inwestorom interesujących propozycji rewitalizacji chłodni. Mimo tych starań, Podlaski Wojewódzki Konserwator Zabytków nie objął ochroną konserwatorską tego cennego obiektu.

Dział: Obiekty A-Z

Dane adresowe

Fundacja Uniwersytetu w Białymstoku Universitas Bialostocensis
ul. M. Skłodowskiej-Curie 14, 15-097 Białystok
  http://www.fundacja.uwb.edu.pl
  Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.